Automatisering: vloek of zegen?

Met de algoritmen beschrijven we de verwerkingslogica in een informatiesysteem of de informatievoorziening. Toen het fenomeen software net was bedacht, vertoonden de programma's nog alle rigiditeit die de onderliggende apparatuur ook bezat. De scheiding van apparatuur en programmatuur vonden we echter al een hele vooruitgang. Net als bij het verwisselen van de grammofoonplaten op onze platenspeler, konden we nu middels wisselen van programma's de apparatuur een ander kunstje laten opvoeren. Ervan uitgaande dat de begintoestand goed gedefinieerd is, wordt een stuk verwerkingslogica doorlopen om in een bijna voorspelbare eindtoestand te komen. We zouden dit kunnen aanduiden met 'gestolde creativiteit', die net zolang wordt geconsumeerd tot ze oudbakken is. Maar ja, de meeste mensen houden van gebaande paden. Natuurlijk hebben we met behulp van stuurparameters, het instellen van programma-opties en het invoeren van hulpgegevens geprobeerd het onbuigzame van dergelijke programmatuur te verzachten. Maar het grote gevaar bestaat hieruit dat de gebruiker of zelfs het gehele bedrijfsproces wordt opgesloten in het dwangbuis van de programmatuur, hetgeen elke vorm van ontplooiing, hetzij als individu, hetzij als bedrijf, danig belemmert. De opkomst van end-user computing, 'intelligente' vraagtalen, rapportgeneratoren en andere zogenaamde vierde-generatiecomponenten, heeft de flexibiliteit in de verwerking weer vergroot.

De echte doorbraak in de flexibiliteit van de verwerking is echter pas gekomen door de 'rule based' programmering. Hierin wordt de uitvoering van de verwerkingslogica losgekoppeld van de besturing. In feite geschiedt de besturing door de invoer. Pas daardoor zijn de ontwerpers van programmeertalen wakker geworden, en ze hebben beseft dat elke situatie weer elke keer nieuw is en als nieuw moet worden beschouwd. Deze vorm van programmering gecombineerd met objectoriëntatie of zelfs geïncorporeerd in de verwerkingsgang van die objecten zal in de toekomst zorgen voor een generatie programmatuur die in de ware zin mens en bedrijf zal ondersteunen in plaats van bevoogden. De mogelijkheden zijn aanwezig, doch de geest van de oudere systeemontwikkelaar is zo zwaar beschadigd in het beknellende batch-tijdperk, dat het nog tijden zal duren voor we waarlijk flexibele programmatuur zullen fabriceren. In de tussentijd zal veel programmatuur sleurbevorderend zijn. Of ziet u reeds enige glans in de ondersteunde werkzaamheden opkomen?

Een nieuw fenomeen dat boven de horizon is verschenen heet 'workflow-management'. Dit impliceert een algoritmische vastlegging van elementaire bedrijfsprocessen en hun onderlinge relaties, waardoor het mogelijk is snel nieuwe werkstromen te configureren. Dit levert de mogelijkheid een onderneming 'intelligent' te leiden; een flexibele organisatie die snel kan inspelen op de veranderende, wellicht onvoorziene, marktbehoeften.