Automatisering: vloek of zegen?

De schepping heeft op ons, mensen, een grote aantrekkingskracht. Aantrekkingskracht is iets natuurlijks, tenzij het verwordt tot zuigkracht. Wij kennen waarschijnlijk allemaal een paar objecten of processen waarop wij verliefd zijn. Met verliefd wordt hier bedoeld dat het al onze aandacht opzuigt. En zoals bekend: verliefdheid maakt blind.

Vooral technische speelgoedjes hebben op het mannelijk deel van de mensheid een vaak identificerende werking. Al jong beginnen zij met de meccanodoos of tegenwoordig het technisch lego. Het lijkt nu of door de komst van de computer een soort technisch all-round speelgoed voor alle leeftijdsklassen is ontstaan.

In mijn tienerjaren, waren vele van mijn leeftijdgenoten volledig in beslag genomen door het bouwen van hun eigen radio. Deze neiging is bij de hedendaagse jeugd volledig vervangen door het spelen met de eigen 'personal', een knutselbox waar je jezelf schier oneindig op kunt uitleven.

Toen ik in de twintig was, waren vele van mijn leeftijdgenoten geobsedeerd door machtige, krachtige, fancy auto's; een symbool van macht in de fysieke wereld. Dit machtsgevoel begint door de opkomst van de computer te verschuiven. Na het mechaniseren van de spierkracht middels auto, lift, vorkheftruck etc. is nu de verovering van het geheugen en het denken aan de beurt. Je zou kunnen stellen dat na het temmen (of cultiveren, zoals u wilt) van de minerale wereld, de plantenwereld en de dierenwereld, nu de mentale wereld aan de beurt is. En hierbij is diezelfde 'personal' een machtig wapen.

Toen ik in mijn dertiger jaren kwam, waren vele van mijn leeftijdgenoten druk bezig om managementposities te veroveren, waarbij communicatie een hoofdrol speelt. Sleutelwoorden hierbij zijn: macht over mensen; alles weten; over alles geïnformeerd willen zijn. Dit liep parallel aan de opkomst van de netwerken (LAN, WAN, VAN), die onze 'personal' een onmetelijk bereik kunnen geven.

Nu, in mijn veertiger jaren, vind ik vele van mijn leeftijdgenoten terug in een geautomatiseerde 'gevangenis', een stelsel van instructies, procedures en programma's dat hun leven regelt.

Kortom, de computer, in het bijzonder de 'personal', is een toverdoos waarvan de gebruiksmogelijkheden meegroeien met onze psychologische ontwikkeling. Als Eva opnieuw Adam zou moeten verleiden, zou ze niet de appel van de boom des onderscheids nodig hebben; doch in deze verstandelijke wereld kan ze gewoon in de winkel de 'personal' van Apple halen: een surrogaat voor ons eigen verstand.

Automatisering of het spelen met de computer geeft een kick en dit leidt tot verslaving. De vloek van de automatisering ligt in die verslaving. Persoonlijke verslaving, doordat we in de greep komen van technische vernuftigheden en verslaving in de zin van slaaf worden van geautomatiseerde arbeids- c.q. maatschappelijke processen. Aan ons de keuze: Meester over ons eigen lot of slaaf van de fysieke wereld?!