Automatisering: vloek of zegen?

Als u zich alle mogelijkheden en gevaren realiseert die met behulp van flexibele (ofwel kneedbare) programmatuur boven de horizon verschijnen, zult u zich wellicht afvragen: zijn we wel verantwoord bezig? Vormen de apparaten uitgerust met programmatuur een directe of indirecte bedreiging voor de mens? Is alles wel goed uitgetest? De antwoorden zijn eenvoudig: nee, ja, nee! Het hele vakgebied van het ontwikkelen van programmatuur staat nog steeds in de kinderschoenen en foutloze programma's zijn nog steeds een utopie. Zelfs het afdoende testen van traditionele programma's schijnt nog steeds moeilijk te zijn.

Als we enkele nieuwe ontwikkelingen beschouwen op het gebied van de informatietechnologie, zoals objectoriëntatie, kennistechnologie en parallelle verwerking, dan wordt het proces van testen nog een graad moeilijker. Een object is in wezen een entiteit met een eigen geheugen en een eigen gedrag, dat kan reageren op een grote verscheidenheid van impulsen van buiten. Ga dat maar eens grondig testen. Een kennissysteem bestaat uit een verzameling 'regels' waarvan vooraf de uitslag vaak niet eens te voorspellen is, laat staan te testen. Kennistechnologie wordt meer en meer een substituut voor ons eigen denken. Met het testen daarvan lopen wij in feite tegen de beperkingen van dat eigen denken op.

De combinatie van bovenstaande drie technologieën, dus een verzameling van objecten, elk toegerust met kennistechnologie die parallel aan elkaar kunnen werken, zal een giga stap voorwaarts zijn in de automatisering. Doch we krijgen dan een stuk programmatuur dat nauwelijks meer is te testen en dat problemen kan oplossen met een complexiteitsaard en met een snelheid die ons eigen denken niet meer kan bevatten. Wat zou collega Van Vliet ons adviseren als hij ons oproept - zoals ik in de inleiding aanhaalde - tot terughoudendheid daar waar we de techniek onvoldoende beheersen?

Ons lot als mensen ligt dan in de schoot der goden, in het bijzonder in die van de god van het mechanisch denken. Ons rest dan ook nog maar één uitweg en dat is het transcenderen van ons eigen denken door eindelijk eens wakker te worden.