Automatisering: vloek of zegen?

Ooit had ik een discussie met een vakbondsvertegenwoordiger over wat wel en wat niet te automatiseren. Het hypothetische geval betrof een 'lopende-bandarbeider', die een aantal simpele handelingen verrichtte die eenvoudig konden worden geautomatiseerd. De stellingname van de vakbondsvertegenwoordiger was toen dat, indien de mens zich fijn voelde in die werkzaamheden, je, los van allerlei bedrijfseconomische overwegingen, die handelingen niet zou moeten automatiseren. Mijn stellingname toen, en nu nog steeds, is dat wat een machine kan doen de Mens onwaardig is, ook al voelt die mens zich onaangenaam ontnuchterd over het feit dat wat hij zo belangrijk vond door een simpel stuk blik kan worden overgenomen. In feite zou hij blij moeten zijn met de nieuw verworven ruimte om zich als Mens te ontwikkelen.

Ten onrechte denkt men dat arbeidsvreugde voldoening geeft. In werkelijkheid geeft arbeidsvreugde extra energie, waardoor wij in harmonie komen met de omgeving. Dit doet een gevoel van voldoening oprijzen.

De vakbond heeft, boven elke discussie verheven, zeer nuttig werk verricht in het begin van deze eeuw bij de afschaffing van de kinderarbeid en het bewerkstelligen van menselijker arbeidsvoorwaarden in het algemeen. Doch het zou goed zijn als de vakbond in dit geautomatiseerde tijdperk zijn koers gaat verleggen. In plaats van het streven naar maximalisatie van de werkgelegenheid, zou een optimalisatie van de menselijke ontwikkeling hoog in het vaandel dienen te staan. Een ontwikkeling van het mens-zijn in een geautomatiseerde maatschappij in plaats van een verdergaande verwikkeling in het steeds complexer wordende arbeidsproces. Dat zou de waakhondfunctie van de vakbond moeten zijn. Dat kan werkelijke inhoud geven aan de slogan 'welzijn boven welvaart'.

Een korte-termijnprobleempje is natuurlijk dat alleen zij die actief betrokken zijn bij het arbeidsproces de neiging hebben lid te worden van een vakbond en er volgens mijn informatie nog geen enkele computer in hun ledenbestand staat bijgeschreven.