Automatisering: vloek of zegen?

Een van de meest fascinerende onderwerpen van de hedendaagse automatisering heet multi-media.

Een eerste stap is het opwaarderen van lineaire tekstverwerking naar hypertext. Het opslaan van tekstfragmenten waarbij allerlei dwarsverbindingen (kunnen) worden aangebracht, waardoor je als het ware je eigen verhaal kunt bouwen. Toegepast op het onderhavige boekwerkje zou dit betekenen dat u niet verplicht bent om het van links naar rechts te lezen, doch dat u uw eigen fantasieversie kunt maken. Leuk of nuttig: dat is de kwestie.

Om het nog flitsender te maken, kunnen we foto's, geluidsfragmenten of zelfs stukken video toevoegen. Een verdere perfectionering van onze eigen droomgevangenis waarin we reeds leven, denkend 'vrij' te zijn.

Bij multi-media zit de mens echter nog toe te kijken, al of niet geïdentificeerd. De volgende stap bestaat uit het aanbrengen van verbindingen tussen de computer en ons lichaam. De deelnemers worden ingepakt in allerlei speciale instrumenten zoals brillen en handschoenen, die in een tweerichtingenverkeer met de computer zijn verbonden. Op ons netvlies, desnoods voor beide ogen verschillend, wordt een gesimuleerde werkelijkheid gevisualiseerd. Bij deze interactie zit de mens als het ware in (de greep van) het apparaat. Computerfreaks hebben deze nieuwe vakdiscipline gedoopt met de welhaast magische naam: virtual reality.

Enerzijds wordt ons een technologie geboden om grote hoeveelheden gegevens van verschillende pluimage snel te ontsluiten, anderzijds ligt er de levensgrote bedreiging om alles aan alles te relateren. In plaats van het opslaan van verworven inzicht (c.q. wetmatige relaties) gaan we manifestaties (in computertermen: 'occurrences') van dat inzicht opslaan. Digitale camera's, scanners, cassetterecorders en computers rafelen de werkelijkheid uit elkaar in 'nullen' en 'enen'. Vervolgens worden deze gegevenspakketten door elkaar gehusseld, waarna ze worden gedistribueerd en gecommuniceerd middels multifunctionele telefoontoestellen, gecombineerde televisie-pc's en super hifi-apparaten met digitale technieken.

Bij dit soort automatisering is het dan ook goed om het centrale thema van Krishnamurti in gedachten te houden: 'De beschrijving is niet het beschrevene[25].' Want voor je het weet heb je een computeranalogon van de grot van Plato[26] gebouwd. U weet wel, die mythe waarin Plato probeert ons duidelijk te maken dat wij gewoonlijk de schaduwen van de dingen verwarren met de dingen zelf.